گازهای مبرد یا گازهای خنک کننده و سرد کننده چیست؟
بروزشده در تاریخ 9/2025 – پاییز 1404
گازهای مبرد چیست؟
گازهای مبرد یا همان گازهای خنککننده (Refrigerant) سیالاتی هستند که در چرخههای تبرید و پمپهای حرارتی برای خنکسازی و تهویه مطبوع استفاده میشوند. عملکرد اصلی آنها بر اساس تغییر فاز مایع و گاز بهطور پیدرپی است. این تغییر فاز باعث جذب و دفع حرارت شده و سیستمهای سرمایشی مانند کولر گازی گری، یخچالها و چیلرها را قادر به خنکسازی میکند.
CFC و HCFC ها
یکی از رایجترین گازهای مبرد قدیمی، کلروفلوئوروکربنها (CFC) و هیدروکلروفلوئوروکربنها (HCFC) هستند. این گازها به دلیل ویژگیهایی مانند:
- غیر سمی بودن
- عدم واکنشپذیری شیمیایی
- غیر قابل اشتعال بودن
محبوبیت زیادی داشتند. اما به دلیل اثرات مخرب بر لایه اوزون و افزایش گرمایش زمین، استفاده از آنها در بسیاری از کشورهای پیشرفته ممنوع یا محدود شده است. امروزه جایگزینهای سازگارتر با محیط زیست برای این گازها معرفی شدهاند.
گازهای جایگزین مبرد
بهجز CFC و HCFC ها، گازهای دیگری نیز در صنعت بهعنوان مبرد استفاده میشوند، از جمله:
- آمونیاک (NH3) – دارای راندمان بالا اما سمی
- دیاکسید گوگرد (SO2) – ارزان اما خورنده و سمی
- پروپان و بوتان – بدون اثر مخرب بر لایه اوزون، اما قابل اشتعال
هرکدام از این گازها مزایا و معایب خود را دارند. انتخاب بین آنها بستگی به اولویت مصرفکننده میان محافظت از محیط زیست و ایمنی فردی دارد.
کاربردهای گاز مبرد
گازهای رفریجرنت نقش حیاتی در زندگی روزمره ما دارند. مهمترین کاربردهای آنها عبارتاند از:
- کولرهای گازی
- داکت اسپلیتها
- چیلرها
- یخچالها و فریزرها
- صنایع تولید فوم
- شستشوهای صنعتی
- اسپریها
سوالات متداول
۱. چرا استفاده از CFC ها ممنوع شده است؟
زیرا این گازها باعث تخریب لایه اوزون و افزایش اثر گلخانهای میشوند.
۲. بهترین جایگزین گاز مبرد کدام است؟
گازهای هیدروفلوئوروکربنها (HFCs) و گازهای طبیعی مثل پروپان و آمونیاک از جایگزینهای رایج هستند، اما باید مزایا و خطرات آنها بررسی شود.
۳. گاز مبرد در کولر گازی گری چه نوعی است؟
اکثر کولرهای گازی گری از گاز R410A و R32 استفاده میکنند که دوستدار محیط زیست و دارای راندمان بالاتر هستند.
جمعبندی
گازهای مبرد بخش جداییناپذیر از سیستمهای سرمایشی و تهویه مطبوع هستند. انتخاب نوع مبرد اهمیت زیادی در کارایی دستگاه، حفظ محیط زیست و ایمنی مصرفکننده دارد. در محصولات مدرن مانند کولرهای گازی گری، از گازهای جدیدتر مثل R410A و R32 استفاده میشود که راندمان بالا و آسیب کمتری برای زمین دارند.